Cambodja

Phnom Penh

Via Sydney en Bangkok vloog ik naar Phnom Penh, de hoofdstad van Cambodja. Een lange reis. Vlak voor de landing kon ik al een glimp opvangen van het land. Vanuit het vliegtuigraampje zag ik uitgestrekte groene rijstvelden, zandwegen, houten huisjes op palen en kleurrijke tempels. Ik wist dat ik in een totaal andere wereld terecht was gekomen...

Een goedlachse jongeman bracht me in zijn tuktuk (een rijtuig met een brommer ervoor) naar m'n hotel. Onderweg keek ik m'n ogen uit. De weg was vol met brommers en tuktuks, die ook nog eens om de haveklap hun claxon gebruikten. Verkopers sleepten handkarren met kokosnoten voort en gezinnen zaten op de stoep aan een tafeltje te eten.

Cambodja heeft een nogal roerige recente geschiedenis. Na een bloederige burgeroorlog werd in 1975 door het regime van de Khmer Rouge, onder leiding van Pol Pot, een verschrikkelijke communistische revolutie doorgevoerd. De mensen werden de stad uitgejaagd om te gaan werken op de rijstvelden, om zoveel mogelijk rijst te produceren. Systematisch werden alle geschoolde mensen op brute wijze vermoord, geld werd afgeschaft, cultuur en religie werden weggevaagd. In nog geen vier jaar tijd lieten twee miljoen Cambodjanen het leven als gevolg van de politiek van de Khmer Rouge. Wat overbleef was een land zonder enige infrastructuur, dat tot op de dag van vandaag nog steeds herstellende is van de chaos.

Een aantal kilometer buiten Phnom Penh liggen de Choeung Ek Killing Fields, een van de vele plekken in Cambodja waar massagraven zijn gevonden. Een gids vertelde me wat voor barbaarse dingen hier zijn gebeurd. Ze sneden mensen de keel door met palmbladeren of sloegen de hersenen in met bamboestokken en baby's werden met hun hoofd tegen de boom geslagen, terwijl de ouders gedwongen werden te kijken. Kogels vonden ze te duur. Van een groot aantal slachtoffers zijn de restanten opgegraven en in een monument geplaatst, maar op sommige plekken staken de botten nog uit de grond. Hierna heb ik de Tuol Sleng gevangenis bezocht, waar ik heb kunnen zien hoe onschuldige mensen op vreselijke manieren gemarteld werden.

Gelukkig waren er ook nog leuke kanten aan mijn verblijf in Phnom Penh. De mensen bijvoorbeeld. Voor een volk dat zoveel heeft meegemaakt, is het ongelooflijk hoeveel vrolijke gezichten je ziet, waardoor ik zelf automatisch ook vrolijk over straat loop. En wat te denken van het eten! Ik kan iedereen aanraden om bij een van de vele tafeltjes op straat of op de markt aan te schuiven bij de locals. Amok (visfilet gebakken in kokosmelk) en lok lak (roerbakgroente met rundvlees) zijn voortreffelijke Khmerspecialiteiten, terwijl een vruchtenshake of een kokosnoot met een rietje heerlijk verfrissend is na een dag in de zon te hebben gelopen. Ik heb zelfs sprinkhanen en een grote zwarte tarantulaspin geprobeerd, voor Cambodjanen echte delicatessen, maar de eendenfoetus, compleet met veren, heb ik toch maar links laten liggen...

In Phnom Penh heb ik veel narigheid gezien. Alleenstaande moeders die met kleine kinderen op de stoep slapen, mannen die hun ledematen verloren hebben door een landmijn, en talloze kinderen die op straat dingen verkopen. Zo kwam er op een avond een klein meisje naar me toe, die in keurig Engels zei dat ze me de dag ervoor ook al had gezien. Op mijn opmerking dat ze goed Engels sprak, antwoorde ze trots: "Dat is omdat ik naar school ga. 's Ochtends ga ik naar school en na schooltijd verkoop ik boeken." Dit deed ze elke dag, tot 's avonds laat. Ik kreeg meteen medelijden, maar ik wist ook dat dit meisje het naar Cambodjaanse begrippen niet slecht had, veel kinderen kunnen helemaal niet naar school.

Dit straatbeeld staat in schril contrast met de pracht en praal binnen de muren van het Royal Palace, waar de koninklijke familie woont. Schitterende gebouwen in Khmerstijl (video). De troonzaal stond vol met gouden objecten en in de Zilveren Pagode, waar een gouden, met 2086 diamanten belegd Boeddhabeeld staat, zijn de vloertegels van zilver. Hierna heb ik het Nationaal Museum bezocht, dat een belangrijke collectie beelden uit het Angkortijdperk huisvest. Een goede voorbereiding op het vervolg van mijn reis.

Angkor

Ik moet een jaar of 12 geweest zijn, toen ik er voor het eerst een documentaire over zag op tv. Vanaf dat moment wist ik dat ik er ooit een keer naar toe moest.

De tempels van Angkor. Na eeuwenlang verscholen te zijn geweest in het oerwoud, werd "het achtste wereldwonder" pas in 1860 ontdekt, totaal overwoekerd door de jungle. Angkor, de hoofdstad van een machtig rijk dat zich tussen de 9e en 13e eeuw uitstrekte van Birma tot Vietnam, had op haar hoogtepunt een populatie van 1 miljoen, in een tijd dat Londen nog maar een kleine stad van 50.000 inwoners was. De heersers in die tijd streefden ernaar de bouwwerken van hun voorgangers telkens te overtreffen, wat uiteindelijk leidde tot de constructie van het grootste religieuze gebouw ter wereld, Angkor Wat. Ik heb drie dagen de tijd genomen om genoeg te kunnen zien van de honderden tempels die het gevecht met het oerwoud hebben doorstaan.

Op de dag dat ik aankwam in Siem Reap, kreeg ik al een voorproefje, toen ik de zonsondergang bekeek vanaf de bergtempel Phnom Bakheng en in de verte Angkor Wat al kon zien liggen. Tijdens mijn eerste volle dag ben ik achterop de motor naar de meest afgelegen tempels gereden. De uit roze zandsteen opgebouwde Banteay Srei was erg bijzonder door de gedetailleerde figuren en patronen die in de stenen uitgesneden zijn. Hoog op een berg, zo'n 50 km buiten Siem Reap, ligt Kbal Spean, waar in de stenen in de rivierbedding afbeeldingen van goden en dieren uitgekerfd zijn. Andere bijzondere tempels die dag waren Banteay Samre, waar ik bijna de enige bezoeker was, en Ta Som, waar de toegangspoort overgroeid is met de wortels van een hoge boom.

De tweede dag ben ik er zelf op uitgetrokken, op de fiets. 's Ochtends naar de Roluosgroep, 13 km van Siem Reap vandaan. Deze tempels, gebouwd in de 9e eeuw, zijn een van de oudste. Hierna ben ik niet teruggefietst naar de grote weg, maar ben ik op avontuur gegaan, diep het platteland in. Via zandweggetjes kwam ik langs kleine hutjes en boerderijtjes, tot ik uiteindelijk in een dorpje belandde. Hier kwam ik een jongen tegen die wat Engels sprak en hij bracht me naar de markt om wat te eten. Hier komen volgens mij niet vaak buitenlanders en ik heb dan ook even een stukje van het echte Cambodjaanse leven kunnen zien. Mijn "gids" vertelde wat over het eten en over de groente, rijst, vruchten, vlees en vis, die hier op de grond uitgestald was (video). Geweldig om te zien!

Vervolgens ben ik teruggefietst door een omgeving waar ik alleen maar kleine houten huisjes zag en rijstvelden zo ver het oog reikte. Kinderen die me zagen fietsen, zwaaiden naar me en riepen: "bye bye!". Uiteindelijk kwam ik bij Ta Prohm, een van de populairste tempels. Waar andere zorgvuldig zijn gerestaureerd en planten en bomen verwijderd, is deze tempel zoveel mogelijk gelaten zoals de eerste ontdekkers hem zagen. Het is een doolhof van smalle gangetjes. Terwijl sommige gedeelten zijn ingestort, zijn het op andere plekken de boomwortels die als tentakels de stenen in een wurggreep houden.

Hierna heb ik nog een aantal "kleinere" tempels bezocht, maar de mooiste heb ik bewaard voor de derde en laatste dag. Na zo'n dag fietsen en tempels beklimmen kon ik een massage erg goed gebruiken en in Siem Reap werd dit aangeboden door blinden. Een mooi initiatief, dat er voor zorgt dat deze mensen kunnen werken, in plaats van te moeten bedelen.

In het pikkedonker ben ik de volgende ochtend naar Angkor Wat gefietst, om de zon te zien opkomen tussen de torens door. Helaas was het bewolkt, maar toch was het adembenemend om Angkor Wat dan eindelijk in het echt te zien. Gebouwd in de 12e eeuw door Suryavarman II, overtreft Angkor Wat de andere tempels op alle fronten. Een 190 meter brede gracht omringt een ommuurd gebied van 1000 bij 800 meter, waarbinnen ooit een levendige stad was met huizen, paleizen en overheidsgebouwen. Slechts de schitterende tempel is nu nog over en ik had een paar uur nodig om alles te kunnen zien.

's Middags heb ik nog een aantal andere tempels bezocht, waarvan Bayon de bijzonderste was. Van een afstandje lijkt dit net een grote hoop stenen, maar eenmaal binnen de muren was ik verbaasd over de schoonheid. Vanuit elke hoek werd ik hier aangestaard door enorme glimlachende gezichten van steen (video). Aan het eind van de dag ben ik teruggegaan naar Angkor Wat, om de tempel in het zachte licht van de late middagzon te kunnen zien. Zittend op een grote steen, heb ik de tijd genomen om van het moment te genieten en het monument dat ik al zo vaak op foto's had gezien, rustig te bekijken.

Zaterdagavond ben ik naar een bijzonder celloconcert geweest, verzorgd door een Zwiterse arts die al sinds de jaren '70 in Cambodja woont en een aantal ziekenhuizen heeft gebouwd. Doel van het wekelijkse concert is om geld in te zamelen voor deze ziekenhuizen, waar mensen gratis behandeld kunnen worden. Negentig procent van de Cambodjaanse bevolking woont op het platteland, waar geen geld is en elke maand worden 2800 kinderen door deze ziekenhuizen van de dood gered. Een mooi project!

Battambang

De zes uur durende boottocht van Siem Reap naar Battambang zal ik niet snel vergeten. Het ging door een eindeloos groot moerasland, waar een brede rivier doorheen stroomde. Onderweg kwamen we langs tal van floating villages. Hier hebben de mensen hun eenvoudige huisjes op vlotten op het water gebouwd (video). In het regenseizoen wordt de rivier vele malen breden en de huisjes (en zelfs complete tempels) drijven dan mee. Ik heb zelfs drijvende kippen- en varkenshokken gezien! Telkens als we door zo'n dorpje voeren, ging de toeter van de boot en af en toe kwam er dan een bootje aanvaren met een passagier die mee moest.

Toen we het moerasland achter ons gelaten hadden, begon het leven op de oevers er ook anders uit te zien. De huisjes waren hier op het vasteland gebouwd, maar het leek wel of iedereen bezig was met vissen. Zelfs de kleinste kindjes waren bezig vissen schoon te maken of de netten binnen de boot te hijsen.

In Battambang heb ik een Cambodjaanse kookcursus gevolgd, erg leuk om te doen. 's Ochtends gingen we naar de lokale markt om alle ingredienten te kopen, waarbij ik overal een uitleg kreeg en ook mocht proeven. Aansluitend hebben we drie typisch Cambodjaanse gerechten gemaakt, die we uiteraard ook op mochten eten!

Achterop de motor heb ik met Bun, een Cambodjaanse jongen die goed Engels sprak, de prachtige plattelandomgeving van Battambang ontdekt. Onderweg vertelde hij van alles over Cambodjaanse gewoonten en gebruiken, wat ik erg interessant vond om te horen. Tussendoor maakten we een aantal stops. De eerste was Wat Ek Phnom, een tempel uit het Angkortijdperk. Hierna heb ik een aantal echte Cambodjaanse ambachten gezien in de dorpjes waar we doorheen reden. Bun bracht me naar een huisje waar twee vrouwen de hele dag bezig waren met het maken van dunne vliesjes ter grootte van een pannenkoek, gemaakt van rijst en water. Deze worden gebruikt voor het maken van spring rolls, een soort loempia's. Verder heb ik een kaasboerderij gezien. Geen gewone kaas, vissenkaas! Via een bijzonder proces verandert de vissubstantie zo, dat er een soort kaas ontstaat. De productie zag er vies uit, maar het eindresultaat was best lekker.

Tot slot heb ik gezien hoe bamboo sticky rice, een soort tussendoortje, gemaakt wordt. Een speciaal soort kleverige rijst wordt gemengd met suiker, kokos en sojabonen, in een bamboestok gestopt en verwarmd boven een vuur. Ook dit heb ik me goed laten smaken. Al met al een dag waarop ik veel verschillende nieuwe dingen heb geproefd. Onderweg naar huis kwamen we nog langs een killing field. Ook hier was weer een monument opgericht dat volgestopt was met menselijke schedels en botten. Ook de teksten op het monument waren weer aangrijpend.

Na een lange reis ben ik gisteren aangekomen in Bangkok. Morgenavond vertrek ik alweer, naar Laos!